(Mindful Leadership)
Тэгш бус хандахаар амьтан яаж бухимддагийг дээр агуулсан видеоноос харж болох юм. Хэрэв тэгш бус хандахаар амьтан ингэж бухимдаж байгаа юм бол хүн өөрт нь тэгш бус аль эсвэл шударга бус хандахаар хүчтэй бухимдах нь тодорхой юм. Харамсалтай нь бид санаатай ба санамсаргүй, хайхрамжгүй эсвэл хэнэггүй зангийн улмаас аль эсвэл энгийн мунхгийн улмаас нэг нэгэндээ байнга тэгш бус ханддаг. Жишээ бол олон бий. Нэг төрлийн ажил хийхэд ялгавартай шагнал урамшуулал олгох, эр эмээр нь ялгаварлан тэгш бус хандах гээд олон жишээ хүнээр хэлүүлэлгүй мэднэ. Өнгөц харахад гэм хоргүй мэт харагдах ч тэгш бус хандахын хамгийн түгээмэл жишээ нь ах дүү, хамаатан, саднуудаа ажилд авах явдал байдаг. Аль эсвэл олон жил ажилласан хүний урдуур танил талаа арын хаалгаар даргын албан тушаалд томилох явдал. Энэ байдлын хамгийн гол сөрөг үр дагавар нь бухимдал, стресс. Энэ нь эргээд байгууллагын хүрээнд хортой уур амьсгал бүрдэхэд гол түлхэц болж байдаг. Хортой уур амьсгал бүхий орчин бүрдэнэ гэдэг нь маш олон тооны сөрөг үр дагавруудыг бий болгодог. Тухайлбал, ажилчдын урам мохох, бүтээлч ажиллагаа үгүй болно, шийдвэр гаргах чадвар доройтно гэх зэрэг нь нүдэнд ил харагдах хэд нь юм.
Гэхдээ энэ дундаас хамгийн хортой нь хамтын ажиллагаа үгүй болчихдог явдал. Хамтын ажиллагаа үгүй болно гэдэг нь нийгмийн хөгжлийн асуудал байтуугаа байгууллагын хүрээнд хуримтлагдаад байгаа тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлэх ямар ч боломжгүй болж ирнэ гэсэн үг. Байгууллагад хортой уур амьсгал бий болсны улмаас үүссэн ийм чадамжгүй байдал байгууллагуудын дунд илбэг байдаг. Асуудалд тэгш бус хандана гэдэг нь агуулгын хувьд хүний эрхийг хөсөрдүүлж байна л гэж ойлгоход огт буруутахгүй.
Харамсалтай нь тэгш бус хандах арга барилаар ажил хийх нь асар хохиролтой болохыг бидэнд зааж хэлж өгөх газар бас тэр болгон байдаггүй бололтой. Тэгш бус байдал үүсгэх гол шалтгаан нь бидний удирдах арга барилтай холбоотой. Өнөөдөр бидний байгууллага удирдаж буй үндсэн арга нь “тушаал өгөх – араас нь хянах” (command-and-control). Бид бодохдоо би “дарга юм чинь үүрэг өгнө эд нэр ажилчид юм чинь миний өгсөн үүргийг үг дуугүй биелүүлэх үүрэгтэй” гэж боддог. Харамсалтай нь энэ арга барил хоцрогдоод удаж байгаа. Өрнөдийн орнуудад энэ аргыг хэмнэл тогтоогч (pacesetter) гэж тодорхойлно. Ийм аргачлалаар ажиллах нэг нь ойрын богино хугацаанд бага зэрэг ахиц гаргадаг ч урт хугацаанд ноцтой байдлуудыг үүсгэж байдаг. Энгийнээр бол өнөө маргаашийн ашгийн араас хүмүүсийг шахаж байгаад урт хугацаандаа томоохон алдаанд хүргэдэг байна. Бритиш Петролеум компанийн 2010 онд Мексикийн буланд их хэмжээний газрын тос алдаж гамшиг үүсгэсэн түүх “хэмнэл тогтоогч” арга барилаар ажилласан удирдлагын буруу байсан гэж дүгнэж байсан түүхтэй. Монголын нөхцөлд “тушаал өгөх-араас нь хянах” гэх арга барил илүү гаж хэлбэртэй байгаа гэхэд огт буруутахгүй. Цөөнгүй байгууллагууд “тушаах-араас нь хянах ба дарамтлах” (command and coerce) байдлаар ажлыг хийдэг.
Гэтэл байгууллагыг чанартай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ бус харин дотор нь ажиллаж буй хүмүүс л хүчтэй болгож байдаг. Хэрэв байгууллагад ажиллаж буй хүн гүтгэл, доромжлолд өртөх, түүний улмаас үүсэх болгоомжлол, айдаст автагдах юм бол энгийн хариу үйлдэл нь өөрийгөө бусдаас тусгаарлаж хаяагаа манах горимд ордог. Эсвэл тэгш бус хандах үед "би энэ байгууллагад хэрэггүй юм байна" гэсэн мэдрэмж төрдөг. Иймээс л ийм сөрөг уур амьсгалтай, хүндээ халтай байгууллага хэзээ ч хөгждөггүй байна. Харин ч алсдаа ийм сөрөг уур амьсгал бүхий соёлтой байгууллага нь уруудаж дампуурах өндөр магадлалтай болдог байна. Иймээс л байгууллага бол яг л гэр бүлтэй адил. Хүн “гэртээ” аюулгүй орчин бүрдүүлж байдагтай адил байгууллага дотор ч эерэг уур амьсгалыг бий болгож чадвал л ажилчдаас зүтгэл санаачилга гарч тулгарч буй асуудлууд шийдвэрлэгдэж хөгжил ч дагаад ирж байдаг. Хөгжилд эв түнжин, аюул эрсдэлгүй орчин чухал.
Хүнээ бодсон манлайлал сүүлийн үед хүчтэй дэлгэрч байгаа нь ердөө үүнтэй л холбоотой. Түргэн өөрчлөгдөж буй орчинд хүнээ бодож түүнд бүтээлчээр ажиллах нөхцөлийг нь бүрдүүлэхгүй юм өрсөлдөөнд ялагдах нь гарцаагүй. Бид ч гэсэн хөгжлийн тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлэхийг хүсэж байгаа л бол хүнээ бодсон манлайллын арга барил руу шилжих зайлшгүй шаардлагатай байгаа юм.
Comments