Хэрэв нэг улс төрч төсвөөс хулгай хийсэн бол энэ нь тухайн хүний ёс суртахууны асуудал. Харин гучин жилийн турш улс төрд гарсан хүн болгон хулгай хийж төсвийн мөнгө шамшигдуулаад байгаа бол “байгууллагын зан үйлд” үүнийг хэв маяг гэдэг. Яагаад Монголын төрийн албанд төсвийн мөнгө шамшигдуулах, төсвийн мөнгөнөөс хувьдаа завших явдал ингэтлээ газар аваад байгааг нарийн судалсан хүн байхгүй л болов уу? энэ талаарх шүүмжлэл бол харин далай шиг байгаа. Зарим гадны ажиглагчдын тайлбараар бол монголын төрд хулгайд нэрвэгдсэн ч гэж хүртэл хэлж байсныг мэдэх байх. Байгууллагын зан үйл гэдэг нь байгууллагын хүрээнд хүн хэрхэн өөрийгөө авч явдаг, ямар үйлдэл хийдгийг судалж байдаг менежментийн чухал салбарын нэг. Уг салбарын тайлбараар бол хэрэв ийм хэв маяг байгаа л бол энэ нь цаанаа энэ хэв маягийг хөхиүлэн дэмжиж байдаг соёл байгаа гэж үзнэ. Энгийнээр бол хэрэв хулгай хийх нь хэв маяг болоод байгаа бол нийгэм нь хулгайг хөхиүлэн дэмжсэн соёлтой л гэсэн үг юм.
Хулгайн соёл нүүдлийн соёлоос улбаатай гэхээс өөр аргагүй юм. Монголын газар нутаг нь эрс тэрс уур амьсгалтай учраас газар тариалан эрхлэх ямар ч боломжгүй. Цор ганц эрхэлж болох эдийн засгийн үйл ажиллагаа нь нүүдлийн мал аж ахуй юм. Энэ соёл нь газар тариалан эрхлэхээс огт өөр гэдэг нь тодорхой. Газар тариалан эрхэлж аж төрж буй хүмүүсийн амьд тэсэн үлдэх нь хамтран ажиллахаас шууд шалтгаалдаг байсан бол хээр тал газар мал маллаж аж төрж байгаа хүн ихэнх тохиолдолд өөрөө өөртөө л найдахаас өөр аргагүй юм. Дээрээс нь мал нь нэг л зуднаар үгүй болох эрсдэлтэй нөхцөлд мал маллаж буй хүн тохиолдсон боломж бүрийг алдахгүй байх нь чухал байж. Иймээс л суусан газраасаа шороо атгаж байх хэрэгтэй гэдэг хатуу итгэл үнэмшлийн нэг нь болохоос аргагүй. Ийм учраас л эзэнгүй юм байвал хулгайлчихдаг зантай болсон гэхэд огт буруутахгүй юм. Угаасаа л зуднаар малаа алдаж хот нь хоосорсон бол явж хулгай эсвэл дээрэм хийх нь бараг овсгоо гэж ойлгодог байсныг одоо ч ажиглаж болно. Ийм гүн суусан итгэл үнэмшил дээр бий болсон соёл байдаг тул эрх мэдэлтэй болсон хүн болгон ямар ч аргаар түргэхэн баяжих эд хөрөнгөтэй болох хүсэл эрмэлзлээ дарж хойш нь тавьж огт чаддаггүй байна.
Энэ соёлыг эвдэх нь хугацаа шаардсан ажил. Дээрээс нь хүн амын дийлэнх хэсэг нь хэд хэдэн үеэрээ хот суурин газар аж төрж амьдарч ирсэн хүмүүсээс бүрдсэн цагт хулгайн соёл аажмаар арилах магадлалтай.
Commentaires