Хариуцлагатай байна гэдэг хувь тавилангаа хэн нэгэнд даатгах бус харин хийж буй бүх үйлдлээ өөрөө сонгож шийдэж байхыг хэлнэ. Ямар нэгэн үйлдэл хийхээр шийдсэн нь тухайн хүний хариуцлага байна. Мөн ямар нэгэн үйлдэл хийхээс татгалзах, зайлсхийх нь мөн л тухайн хүний хариуцлага юм.
Хариуцлагатай хүн гэдэг нь ямар ялгаатай болох талаар ийм жишээ дурдаж болох юм. Япон, Хятадын соёл нь үндсэндээ цагаан будааг “нойтон” аргаар тариалж ургуулах арга барилтай холбоотой үүссэн соёл юм. Энд хойд хятадын соёл хамаагүй юм. Учир нь Хөх мөрөнгөөс хойд зүгт аж төрж ирсэн хятадууд нь нойтон гэх аргаар цагаан будаа тариалж байгаагүй гэдэг юм байна. Нойтон аргаар тариалах нь Өмнө зүгийн хятадаас гадна Япон, Тайван, Солонгос ба Сингапур зэрэг улс оронд тархсан байдаг.
Тариачдад оногдсон газар нь жижиг байсан, төдийгүй тоног төхөөрөмж худалдан авах мөнгө байдаггүй байсан тул энэ аргаар цагаан будаа тариалж боломжийн ургац авахын тул ур чадвар хөгжүүлэх шаардлагатай байсан гэж антропологийн эрдэмтэд хэлдэг. Уг арга нь усны түвшин тохируулах, цаг хугацаа хатуу баримтлах гээд асар нарийн горимтой байсан төдийгүй байнгын ажиллагаа бүхий уйгагүй хөдөлмөр шаарддаг тул тэд цагаан будааг тариалах арга барилаа урлагийн түвшинд хүргэсэн гэж ч үзэхээс өөр аргагүй юм.
Ийм шалтгааны улмаас эрт дээр цагаас тариачдад татвар ногдуулахдаа их бага ургац авсныг үл харгалзан газрын хэмжээнээс нь хамааруулан тодорхой тогтсон нэг л түвшний татвар авдаг байсан түүхтэй. Тиймээс хэрэв тариачин илүү хөдөлмөрлөөд илүү ургац авах юм бол тэр нь тариачны нэмэлт л орлого болж үлддэг байж. Тиймээс бүх зүйр цэцэн үг нь “хэрэв 360 хоног үүр цайхаас өмнө босож хөдөлмөрлөвөл ядуу хоцорно гэсэн ойлголт үгүй”, “залхуу хүн өвөл осгож үхдэг”, “хоолтой байхын тул дээд тэнгэрт бүү найд, харин хоёр гараараа хөдөлмөрлө” гэх мэт агуулгатай байдаг юм байна.Ийм итгэл үнэмшлүүд нь хүнийг гарцаагүй хариуцлагатай сэтгэлгээтэй болгож байгаа юм.
Энэ судалгаа нь юунаас улбаатай вэ гэвэл америкийн их сургуульд орсон ази оюутнууд IQ үзүүлэлтээр илүү байж ирсэн нь эрдэмтдийн сонирхлыг татсанаас болсон гэдэг. Тэгээд ч ази оюутнууд өрнөдийн оюутнуудтай харьцуулвал илүү цагаар номын санд суудаг, илүү гүйцэтгэлтэй болох нь эртний ажиглагдсан байж. Тэр бүү хэл Харвардын их сургууль жил бүр авах ази оюутнуудын тоонд квот тогтоосон бол энэ нь ази оюутнуудыг ялгаварлан гадуурхлаа гэж эсэргүүцэл үүсгэхэд хүргэсэн гэдэг.
Энд хэлэх гэсэн санаа нь асуудал үүсэхээр хэн нэгэнд хувь тавилангаа даатгах бус, эсвэл бусдаас буруу хайх бус харин хувь тавилангаа гартаа авч өөрөө өөртөө итгэлтэй амьдарч сурах нь чухал гэдгийг хэлэх гэсэн юм. Тэгсэн цагт асуудлаа шийдвэрлэж сурч дагаад хөгжил дэвшил ирдэг байна.
Malcom Gladwell-ын Outlier номын 8 дугаар бүлгээс сэдэвлэхэд нэг иймэрхүү
Comments