XX зуунд хүний амьдралын хэв маяг нь боловсрол эзэмших, хөдөлмөр эрхлэх, тэтгэврийн насны үе гэсэн гурван үндсэн үеэс бүрддэг байсан. Хүний амьдралын эдгээр гурван чухал үе шат нь боловсрол эзэмших үе дууссанаар ажилд анх орох ба хөдөлмөр эрхэл үе шат дууссанаар тэтгэвэрт гарах гэсэн хоёр чухал шилжилтийг шаарддаг байсан нь тодорхой. Энэ хоёр шилжилт нь тодорхой хэмжээний цочрол дагуулахын зэрэгцээ хүнээс үүссэн шинэ нөхцөл байдалд түргэн дасан зохицохыг шаарддаг байж. Харин түргэн дасан зохицох чадвар нь шинэ мэдлэг түргэн тусган авах, хуучин итгэл үнэмшлээсээ салж шинэ итгэл үнэмшилтэй болох гээд нэг ёсондоо сэтгэл зүйн уян хатан байдлыг шаардах нь тодорхой.
Гэтэл XXI зуун хүний амьдралын хуучин хэв маягийг эрчимтэй эвдэх болсон. Энэ өөрчлөлт нь мэдээж мэдээллийн технологийн шинэчлэл ба глобалчлалтай холбоотой. Тухайлбал, жолооч, нягтлан бодогч гэх мэт XX зуунд хамгийн түгээмэл байсан ажлын байрууд ойрын ирээдүйд үгүй болох нь тодорхой болоод байгаа. Үүний нэг үр дагавар нь залуудаа олсон мэргэжлээрээ хүн насан турш ажиллана гэсэн магадлал нь эрс буурч буй явдал юм. Жишээ, өнөөдөр нийтийн тээврийн жолооч болж байгаа залуу хүн 10-аас 15 жилийн дараа хүний оролцоогүйгээр хөдөлгөөнд оролцдог тээврийн хэрэгсэл бий болсноор ажилгүй болох магадлал нь маш өндөр. Энэ бүгд нь амьдралдаа хоёр том шилжилтийг хийх бус харин ойр ойрхон олон шилжилтийг хийж чаддаг байхыг хүнээс шаардана. Энгийнээр бол хүн ойр ойрхон түргэн хөрвөж өөр ур чадварт түргэн суралцах, хуучин холбоо сүлбээгээ сольж шинэ хүрээлэлд нэвтрэх, тэр бүү хэл үзэл бодлоо ч түргэн сольж чаддаг байх зэргийг илүүтэй шаардах нь гарцаагүй.
Монголчуудын хувьд дээр дурдсан (ажилд анх орох, тэтгэвэрт гарах гэх) хоёр шилжилтээс гадна илүү адармаатай хоёр өөр шилжилттэй бас тулгараад байгаа. Нэгдүгээрт, социализмын тогтолцооноос зах зээлийн тогтолцоонд шилжих бол удаах нь хөдөөгийн амьдралын хэв маягаас хот суурин газрын хэв маягт шилжих явдал. Зах зээлийн нийгэмд шилжээд 30 гаруй жил болж байхад одоо болтол хуучин итгэл үнэмшлээсээ салж чадахгүй байгааг харвал өөрчлөгдөх нь тийм ч амар зүйл бус гэдэг нь тодорхой юм.
Шилжилтийг амжилттай даван туулахад шинэ итгэл үнэмшлийг бий болгох нь асар чухал. Хэдий тийм ч шинэ итгэл үнэмшлийг бий болгох гэхээс хуучин итгэл үнэмшлээс түргэн салах нь илүү чухал. Хуучин итгэл үнэмшлээс салж чадахгүй байгаа учраас л бидний зарим хэсэг нь зах зээлийн нөхцөлд социализмын итгэл үнэмшлээрээ сайхан амьдрахыг хүсдэг бол нөгөө хэсэг нь хөдөөгийн хэв маягаараа хот суурин газар амьдрах гэж оролдож буй явдал юм.
Гэтэл эдгээр шилжилтүүдийг амжилттай даван туулж чадсан цагт бидний өнөөгийн нийгмийн хурц асуудлуудын цөөнгүй хэсэг нь шийдэгдэх юм.
Comments