Нийгмийн ноцтой туршилт

“Залуу хүний хүүхэд эрүүл байдаг бол хөгшин хүний хүүхэд ухаантай байдаг” гэсэн сул яриа байдаг. Хэдийгээр энэ яриа нь шинжлэх ухааны үндэслэл муутай ч бүүр ор тас худлаа бас биш бололтой.

Амьтны зулзага эхээс төрөөд хэдхэн цагийн дараа бие даагаад л явчихдаг. Тэгвэл хүний хүүхэд яагаад “гараас гарахгүй” олон жил болдог вэ? гэвэл ердөө тархины хөгжилтэй холбоотой гэж эрдэмтэд үздэг. Хүүхдийн тархины хөгжлийн хувьд эхний 6-8 нас нь уураг тархины хөгжлийн хувьд хамгийн чухал үе байдаг. Энэ хугацаанд оюунлаг байдлыг гол суурь чадваруудаа олж авдаг байна. Үүнийг олон судалгаагаар олж тогтоосон байдаг бол тэдгээр судалгаа нь нэгэн ноцтой түүхээс улбаатай гэдэг.

1960-ад оны эхээр Румын улсын тухайн үеийн ерөнхийлөгч Николае Чаушеску эмэгтэйчүүдийг үр хөндөх (аборт хийх), жирэмслэлтээс хамгаалах ямар нэгэн хэрэгслийг хэрэглэхийг хуулиар хорьжээ. Хуулийн зорилго нь хүн амын өсөлтийг нэмэгдүүлж улмаар эдийн засгийн хөгжлийг хурдасгах зориулалттай байсан. Хуулийн хэрэгжилтийн үр дүнд тун удалгүй хүүхдийн төрөлт нэмэгдсэн ч хүсээгүй жирэмслэлтийн улмаас олон зуун мянган хүүхэд өнчирч асрамжийн газар хүргэгдэх болсон түүхтэй. Тухайн үед асрамжийн газарт хүмүүжигдэх хүүхдийн тоо гэнэт огцом нэмэгдэнэ гэж огт тооцоолоогүй байсан тул асрагч багш нар хүрэлцэхгүйд хүрсэн. Ингээд асрагч багш нар огцом дутсаны улмаас зарим асрамжийн газар нялх хүүхдүүдийг цэргийн хуарангийн зарчмын дагуу хүүхдүүдийн орыг цэргийн ор мэт эгнүүлж байршуулсан нь “амьд хүүхдийн агуулах” мэт санагдаж байсан гэдэг. Асрагч багш нар нь нярай хүүхдүүдийг хооллох цаг нь болохоор орж ирээд зүгээр л угжиж хооллоод, хурайлчхаад эргээд оронд нь тавиад л явчихдаг байсан. Нялх хүүхдүүдийг хэн ч бүүвэйлж байгаагүй тодорхой. Тэд нартай хэн ч тоглож дуу дуулж өгч байгаагүй. Тэр бүү хэл нярай хүүхдүүд уйлахад нь ч хэн ч тоож байгаагүй гэдэг. Нэг үгээр олон зуун мянган нялх хүүхдүүдийн “нийгэмших эрэлт хэрэгцээг” хэн ч анхаарч тоогоогүй гэдэг. Тэд бодитоор хаягдсан хүүхдүүд байсан.

Үүний үр дүнд олон мянган оюуны хомсдолтой хүмүүс нийгэмд бий болсон түүхтэй. Тэдний хэл сурах чадвар нь асуудалтай, төвлөрөх чадвараар дорой, анхаарал нь амархан сарнидаг байж. Эрдэмтдийн таамагласнаар тэднийг нярай байхад нь хэн ч анхаарал тавьж байгаагүй учраас анхаарлаа хэрхэн төвлөрүүлэх ёстойг хэн ч зааж өгөөгүй гэдэгэ. Учир нь дөнгөж төрсөн хүүхдэд ээж нь тоглоом харуулж “энийг хараа” гэж хэлэх нь хүртэл чухал байдаг байна. Хүүхэд ээжийн харуулсан тоглоомыг харснаар анхаарлаа хандуулж сурдаг жамтай. Харин тэр өнчин хүүхдүүдэд үүнийг хэн ч зааж байгаагүй тул анхаарлаа ч хандуулж сураагүй гэдэг. Тиймээс тэр хүүхдүүдийн тархи нь үр дүнтэй төвлөрөх дадлыг огт сураагүй гэж тайлбарладаг. Хамгийн ноцтой нь тэд өөрсдийгөө ч хянах чадваргүй хүмүүс болж хувирсан. Үүнээс гадна тэд нарын биеийн хөгжлөөр дутмаг. Ихэнх нь давжаа нуруутай болсон. Учир нь тархи нь бие махбодод зарцуулах “энергийг” зохицуулж сураагүй болж таарсан.

Энэ үйл явдлаас улбаалан эрдэмтэд ядуурал хүүхдийн хөгжилд хэрхэн нөлөөлдөг болохыг олон жилийн турш өргөнөөр судалж ирсэн. Эдгээр судалгааны үр дүнд хүүхдийг урт удаан хугацаанд хэт тарчиг ядуу нөхцөлд өсгөх юм бол хүүхдийн оюуны хөгжилд нь сөргөөр нөлөөлдөг болохыг нотолсон байдаг. Хүүхэд насны хамгийн чухал зүйл бол хүүхдийн тархины хөгжил байдгийг олж тогтоосон төдийгүй үүнд тухайн хүүхдийн хөгжилд анхаарал хамгийн чухал үүрэгтэй байдаг байна. Жишээлбэл, нярай насанд нь үл тоогдсон хүүхдүүд том болоод чихрийн шижин, зүрх судасны өвчин, сэтгэл гутрал гэх зэрэг өвчинд илүү өтөмтгий хүртэл болдог гэдгийг олж тогтоосон байдаг.

Оюунлаг, эрүүл хүүхдийг өсгөхийн тулд хамгийн чухал зүйл бол “нийгмийн харилцаа” гэдэг. Нялх нярай насанд нь хүүхэдтэй идэвхтэй харилцаж дуу дуулж өгч тоглох юм бол тэдгээрийн тархины хөгжилд асар чухал түлхэц болж байдаг. Үүнд зөвхөн ээж нь бус тэр бүү хэл хүүхэд асарч байсан хүний нөлөө хүртэл орж байдаг. Энэ зарчмыг ажигласан учраас хүүхдийн зан араншинд эх барьсан хүн хүртэл нөлөөлдөг гэж ярьцгаадаг. Харин үл тоож ганцаарыг нь урт удаан хугацаанд орхиод байх юм бол уураг тархины хөгжил нь ямар нэгэн хэмжээгээр боомилогддог байна.

Хөгшин хүний хүүхэд ухаантай байдгийн нууц нь хүүхэд хожим төрүүлж буй эцэг эхчүүд хүүхэддээ илүү хариуцлагатай хандаж илүү анхаарал тавьдагт л нууц нь байдаг бололтой.